De dynamiek van kennisuitwisseling en samenwerken

De maand februari stond in het teken van de aanplanting van de modeltuin, met als hoogtepunt de cursus van agroforestry expert Pak Tony. Daarnaast hadden we extra versterking van vrijwilliger Saga, stagiair Onno, lokale boeren en kennissen.

Mini-kwekerij
Na een heleboel gewassen verzameld en gekweekt te hebben in januari, zoals o.a. markisa (passievrucht), avocado, zwarte peper, kelor (moringa boom) en ebony (ebbehout), werd het tijd om een goede plek te creëren om deze stekjes te bewaren. Toen ontstond de mini-kwekerij, een schaduwrijke plek onder de bananenbomen naast de modeltuin.

Vanuit deze plek wachten onze stekjes totdat ze kunnen worden uitgezet in de modeltuin. De bananenbomen vormen de ideale omstandigheden waarin onze stekjes het beste groeien, want de grote bladeren zorgen voor voldoende schaduw. Daarnaast zorgt een beschutte plek ervoor dat er niet te veel insecten op één plek zijn, omdat er nou eenmaal gewassen zijn die veel insecten aantrekken. Uiteraard is het voor ons mensen ook lekker om op het warmste moment van de dag, de schaduw op te zoeken ;-). 
​
Mochten er in de toekomst financiële middelen hiervoor beschikbaar komen, dan is het plan om de mini-kwekerij een stuk groter te maken, zodat we groenten en andere gewassen kunnen kweken die niet alleen nuttig zijn voor de diversiteit maar ook mooi voor het aanzicht zoals bloemen! Die trekken namelijk de pollinators (bestuivers) aan zoals bijvoorbeeld bijen die ook weer een positief effect hebben op het ecosysteem. De groenten kunnen verkocht worden wat voor extra inkomen zorgt en het kan voor eigen consumptie gebruikt worden. 

Mini-kwekerij onder de bananenbomen.

In de leer bij pak Tony
Agroforestry expert Pak Tony, was halverwege februari vier dagen in Lauwo en heeft zijn kennis en ervaringen met de lokale boeren gedeeld. Hij woont op het eiland Flores en heeft daar een aantal projecten lopen rondom agroforestry samen met lokale gemeenschappen. Hij heeft veel ervaring als cacao veld coördinator bij Rikolto Indonesië. In zijn functie heeft hij training gegeven aan boeren. Sinds januari 2020 werkt hij als onafhankelijk adviseur en traint hij boeren in holistische teeltmethoden zonder pesticiden toe te passen. Hij gebruikt agroforestry-kennis en de lokale wijsheid uit Flores genaamd ‘Ongen’ ofwel een verbouwmethode waarbij verschillende gewassen met elkaar worden gecombineerd.
​
Tijdens de kennismaking in de vroege ochtend merkten we al gauw: Pak Tony is een enthousiaste man en hij draagt zijn passie uit voor het vak met veel humor. Op die manier kreeg hij de aandacht van de lokale boeren zeker te pakken en ontstonden er interessante uitwisselingen tijdens de cursus. Een mooi voorbeeld hiervan was hoe je het beste kan snoeien en welke planten en bomen het beste resultaat geven door o.a. de bodem snel te kunnen voeden. Ook was het belangrijk om mee te nemen dat de bananenboom op de juiste plek geplant dient te worden tussen de cacaobomen om zo goed mogelijk schaduw te creëren. Een aantal bananenbomen die er al stonden moesten daarom worden verplaatst. Daarnaast introduceerde hij een middel genaamd PROMI wat staat voor ‘Promoting Mikroba’ en dat betekent letterlijk ‘het bevorderen van micro-organismen’. In een gebalanceerd ecosysteem zijn de juiste bacterie en schimmels van essentieel belang. Door deze te introduceren, creëer je een gezonde bodem. Doender-wijs sprak Tony over agroforestry en de overstap naar organisch verbouwen in combinatie met het gebruik van PROMI. Hij zei: ‘Don’t believe me, first try it yourself’. Een mooie uitspraak van hem die in eerste instantie raar klinkt, maar dat gaf wel aan dat het erg belangrijk is om eerst zelf te testen voordat je iets van een ander aanneemt. 

Meet Saga!

Team La Galigo presenteert: Saga, onze tweede vrijwilliger die ons 2 maanden in Indonesië is komen versterken. Ze is 24 jaar en werkt in Nederland voor een kwekerij waar er op natuurlijke wijze (fruit)bomen worden gekweekt. Ze houdt ervan om in de natuur bezig te zijn en haar doel is om de balans weer terug te vinden tussen mens en natuur. Met andere woorden: deze disbalans herstellen door middel van het toepassen van agroforestry. De eerste stap die ze heeft gezet om dit doel te behalen was in november 2019, toen ze samen met Rudy en Fatima naar Lauwo ging om de bestaande organische cacao modeltuin te herstructureren naar een agroforestry modeltuin met meerdere gewassen.
​
In december en januari is ze gaan rondreizen door Indonesië maar ze was zo enthousiast over het project, dat ze in februari 2020 terug is gekeerd naar de modeltuin. Door haar inzet is er ontzettend veel bereikt. Ten eerste heeft ze gewerkt aan de modeltuin, wat in de toekomst onderdeel zal zijn van het educatiecentrum voor boeren, studenten, vrijwilligers, professionals en andere geïnteresseerden. Vervolgens heeft ze meegewerkt aan een plan van aanpak om de modeltuin en composthuis verder op te zetten. Doordat de boeren last hebben van klimaatverandering, zijn er grote periodes van droogte. Om de modeltuin van water te kunnen voorzien is een regenwaterton aangeschaft en geplaatst en een put gegraven om extra water op te kunnen vangen.

Door haar verbindende kwaliteiten heeft ze kinderen en vrouwen geënthousiasmeerd om ook bezig te zijn in de natuur. Dit is een hele belangrijke ontwikkeling, want om een project zoals La Galigo op te kunnen zetten is  intrinsieke motivatie en bewustwording nodig. Tot slot heeft ze Engels geleerd aan de lokale kids en heeft ze zelf de mogelijkheid gehad om steeds beter Bahasa te leren! 

Bedankt Saga voor je harde werk en het delen van jouw kennis. We hopen dat we onze samenwerking in de toekomst kunnen voortzetten, zowel in Nederland als in Indonesië!

De boeren luisteren aandachtig naar pak Tony.

Hoe kun je het beste snoeien?

Het toepassen van agroforestry onder begeleiding van pak Tony
Pak Tony heeft ons enorm op weg geholpen met het aanpakken van de modeltuin, zoals het maken van onze allereerste lading compost voor ons compost huis en het ontwerp aanpassen van de modeltuin. Er stonden namelijk een aantal bomen niet op de juiste plek waardoor ze niet optimaal voor schaduw konden zorgen. Achteraf bleek dat we meer gewassen bij elkaar konden planten op een stuk grond. Nou, dat is dan toch mooi meegenomen! Daarnaast hebben we ook gewerkt aan het opstellen van een goed en helder aanplant systeem. Toen het ontwerp van de modeltuin rond was, konden we onder begeleiding van Pak Tony's, gelijk beginnen met het aanplant systeem in de praktijk brengen door rijen planten te plaatsen die als voorbeeld gaan dienen voor de hele tuin. We hebben: ananas, zoete aardappel, zwarte peper en gember geplant. Deze gewassen dienen als goede bodembedekkers. Na een paar dagen kon je al een duidelijke structuur herkennen. 
​
De implementatie van agroforestry begint stap voor stap zichtbaarder te worden! Zo staat er nu om de 12 meter een kokospalm naast de cacaobomen. Na een tijdje zullen de grote bladeren van de kokospalm groeien en transformeren de grote bladeren zich in elegante waaiers. Op deze manier geeft de palm schaduw aan de bomen die eronder groeien. Verder staat er om de 7 meter avocado, durian, kelor en petai stekjes. Ook werd de juiste plaatsing bepaald van mulchbomen.Volgens pak Tony waren er grote schaduwbomen die ‘out of control’ waren. In andere woorden: deze bomen waren te groot geworden waardoor het haast onmogelijk was om die te snoeien. Pak Tony deelde zijn snoeikennis met ons en vertelde dat de cacaobomen een stuk kaler gesnoeid mochten worden, omdat ze maar 30% schaduw nodig hebben. Vervolgens hebben we deze bomen helemaal teruggesnoeid. Het snoeien zorgt ervoor dat cacaobomen een stuk opener en ‘schoner’ worden waardoor meer voeding en energie naar de vrucht gaat. De kans op ziektes wordt hierdoor kleiner en de juiste hoeveelheid schaduw zal gegeven worden aan zijn mede gewassen. Nu weten we hoe een goede snoeisysteem op de juiste manier toegepast kan worden! Na vertrek van pak Tony hebben wij de actie verder in gang gezet: het verzamelen van kokosschillen. Een groot voordeel is dat de schillen lang mee gaan.

Het maken van compost voor de modeltuin.

Rijen ananas, zoete aardappel, zwarte peper en gember.

Kokosschillen verzamelen.

‘Tempat sampah!’ (prullenbak)
De kinderen en kleinkinderen van pak Amir zijn inmiddels enorm bevlogen over het aanpakken van het (plastic)afvalprobleem. Samen hebben we een grote kuil gegraven in de tuin naast het huis. Vervolgens is al het afval door gezamenlijke inspanning verzameld in de kuil en als finishing touch hebben de kinderen een bordje ‘tempat sampah!’ gemaakt, wat ‘prullenbak!’ betekent. Zo, die staat: luid en duidelijk! Er is namelijk geen systeem voor niet-afbreekbaar afval. De boeren moeten er zelf voor zorgen om van het afval af te komen door het te verbranden. Pak Amir doet dit ook regelmatig, maar steeds op willekeurige plekken rondom het huis. Zo ontstaan er overal resten (verbrand) afval rondom het huis. Om de natuurlijke schoonheid te behouden en de grond niet al te veel te beschadigen, staat er nu de ‘tempat sampah’ waar in het vervolg voortaan het afval verzameld en verbrand zal worden. We zijn hard op zoek naar een betere oplossing voor de toekomst die meer in de richting van zero waste is. Een goede afvalverwerking kunnen wij namelijk niet apart zien van het project en zal ook zeker de nodige aandacht krijgen. Een idee hierover is om onze eigen zeep te maken met onder andere wasnoten van Ierak (Sapindus Rarak). Dan is het niet meer nodig om zakjes te kopen dus dat zorgt voor minder afval!

Een kuil in de tuin voor het verzamelen van afval.

Afgedekt met planken wordt dit de centrale plek voor al het afval.

Als finishing touch het bord met daarop 'Tempat Sampah'.

Stagiair Onno
La Galigo presenteert de eerste stagiair van ons team: student tropisch bosbouw, Onno! Hij zal een paar weken meelopen en kijken hoe het er bij ons in Lauwo aan toe gaat. Het plan is dat Onno onderzoek gaat doen naar verschillende agroforestry projecten en deze met elkaar gaat vergelijken. Deze waardevolle informatie willen we gebruiken voor de verdere implementatie van agroforestry voor het project. Tijdens het schrijven van deze blog, is de situatie door Covid-19 veranderd. In onze volgende blog vertellen wij hoe we de plannen omtrent de stage van Onno hebben moeten aanpassen. To be continued… 

Pak Amir en stagiair Onno.

Pak Amir, Saga en Onno op bezoek bij een andere boer. 

Vrijwilliger Saga en stagiair Onno.

Reflections
Door ons lange verblijf in Lauwo en het werken aan de modeltuin ontmoeten we steeds meer lokale boeren en komen we ook met lokale organisaties in contact. Deze ontwikkeling is alleen mogelijk als je zelf ter plekke werkt aan de opzet van een project en ook in gesprek gaat met boeren en organisaties in het gebied. Daarnaast is het goed als je naar plaatselijke events gaat en ook zelf evenementen of trainingen organiseert, met als resultaat mooie nieuwe samenwerkingen en uitwisseling van kennis. Dit is een belangrijke ‘voedingsbodem’ voor een vruchtbare toekomst!

Heb jij nog ideeën voor ons of wil je laten weten wat je vond van deze blog? Laat het ons weten door een reactie hieronder achter te laten!